عدم تمرکز و بیش فعالی یا ADHD مجموعه‌ای از مشکلات است که معمولا در کودکی ایجاد می‌شود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. مهمترین علائم بیش فعالی در کودکان پرخاشگری و تحرک بیش از حد است.

اختلال نقص توجه و بیش فعالی چیست؟

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال مغزی است که با یک الگوی رفتاری مداوم بی‌توجهی و یا پرخاشگرایی تکانشگری که مانع عملکرد یا پیشرفت می‌شود، مشخص می‌شود.

اختلال بیش فعالی بر کودکان و نوجوانان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. درمان این اختلال معمولا دربرگیرنده داروها و مداخلات رفتاری است. تشخیص و درمان زودرس می‌تواند تفاوت زیادی در نتیجه داشته باشد. بسیاری از افراد مبتلا به ADHD زندگی موفق، شاد و کاملی دارند.

آیا بیش فعالی قابل درمان است؟

اگر شما نگران علائم ADHD فرزند خود هستید، به بهترین متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. انجام یک ارزیابی پزشکی در درجه اول برای بررسی سایر علل احتمالی مشکلات کودک شما حائز اهمیت است.

اقدامات استاندارد برای درمان اختلال بیش فعالی شامل دارو، آموزش، تمرین و مشاوره می‌باشد. این درمان‌ها می‌توانند بسیاری از علائم بیش فعالی را از بین ببرند اما این اختلال را درمان نمی‌کنند.

بهبود علائم ADHD

بهبود علائم ADHD

ممکن است کمی زمان بگذرد تا مشخص شود چه چیزی برای بیمار مناسب است. برای بسیاری از افراد، نشانه های ADHD در اوایل بزرگسالی بهبود می‌یابند، به طوری که برخی از آنها می‌توانند درمان را متوقف کنند.

انواع اختلال عدم تمرکز یا ADHD

سه تیپ ADHD زیر وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• غالبا بی‌توجه
• اغلب بیش فعال پرخاشگر
• ترکیبی

غالبا بی‌توجه

اکثر علائم در زیر مجموعه بی‌توجهی قرار می‌گیرند.

اغلب بیش فعال پرخاشگر

اکثر علائم بیش فعالی و تحریک پذیری هستند.

ترکیبی

این تیپ بیماران دارای ترکیبی از علائم بی‌‌توجهی و علائم بیش فعالی پرخاشگری هستند.

علت اختلال نقص توجه یا بیش فعالی چیست؟

در حالی که علت اختلال کم توجهی و پیش فعالی مشخص نیست، تلاش‌های تحقیقاتی ادامه دارد. عواملی که ممکن است در ایجاد ADHD دخیل باشند عبارتند از:

• ژنتیک
• محیط
• تکامل

دلایل ژنتیکی ADHD

ADHD ممکن است در خانواده‌ها وجود داشته باشد، و مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌ها می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.

دلایل محیطی ADHD

بعضی از عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سرب ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند.

دلایل تکاملی ADHD

مشکلات در سیستم عصبی مرکزی در لحظات کلیدی تکامل ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد.

علائم اختلال بیش فعالی

نشانه های اختلال بیش فعالی شامل عدم توجه و رفتار پر تحرک است.

علائم ADHD قبل از سن ۱۲ سالگی شروع می‌شود و در بعضی از کودکان نیز از اوایل ۳ سالگی قابل توجه است. این علائم می‌تواند ملایم، متوسط یا شدید باشند و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد.

علائم بیش فعالی

علائم اختلال ADHD اغلب در مردان بیشتر از زنان است و رفتارها در پسران و دختران متفاوت است به عنوان مثال، پسران ممکن است بیش از حد فعال باشند و ممکن است دختران آرام و بی‌توجه باشند.

علائم عدم تمرکز و بیش فعالی در بزرگسالان

علائم عدم تمرکز (ADHD) ممکن است در افراد بزرگسال تغییر کند. این علائم عبارتند از:

• لکنت زبان مزمن و فراموشی
• استرس و اضطراب
• اعتماد به نفس پایین
• مشکلات کاری
• مشکل کنترل خشم
• تکانشگری
• عدم سازماندهی رفتار
• اهمال کاری
• به راحتی نا امید شدن
• خستگی مزمن
• مشکل تمرکز هنگام مطالعه
• اختلالات خلقی
• افسردگی
• مشکلات ارتباطی

روش تشخیص ADHD چگونه است؟

به طور کلی، نباید اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را برای یک کودک تشخیص داد، مگر اینکه علائم اولیه ADHD زود هنگام (قبل از ۱۲ سالگی) در زندگی کودک شروع شود و به طور مداوم مشکلات اساسی در خانه و مدرسه ایجاد کند.

اگر چه علائم ADHD گاهی ممکن است در کودکان پیش دبستانی یا حتی کودکان کم سن و سال‌تر ظاهر شود، تشخیص اختلال بیش فعالی در کودکان بسیار دشوار است.

این دشواری به این دلیل است که برخی مشکلات رشد و تکامل کودک مانند لکنت زبان ممکن است با ADHD اشتباه گرفته شود. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص ADHD وجود ندارد، اما تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه پزشکی
• گردآوری اطلاعات
• پرسشنامه

معاینه پزشکی برای تشخیص اختلال بیش فعالی

معاینه پزشکی، برای کمک به بررسی سایر علل احتمالی علائم موجود انجام می‌شود.

تشخیص ADHD از طریق گردآوری اطلاعات

گردآوری اطلاعات، مانند هرگونه مسائل پزشکی که هم اکنون کودک به آنها دچار است، سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی، و پرونده‌های مدرسه در تشخیص بیش فعالی مفید است.

تشخیص عدم تمرکز به کمک پرسشنامه

در این روش، مصاحبه‌ها یا پرسشنامه‌هایی برای اعضای خانواده، معلمان کودک و یا افرادی که به خوبی کودک را می‌شناسند، مانند پرستار کودک و مربیان تهیه می‌شود.

درمان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز

بسیاری از علائم ADHD را می‌توان با دارو و برخی روش‌های درمانی کنترل کرد. به طور کلی روشهای درمان اختلال ADHD شامل موارد زیر است:

• دارو درمانی
• مکمل‌های غذایی حاوی امگا ۳
• آموزش‌های رفتاری
• مشاوره
• نوروفیدبک

دارو درمانی بیش فعالی

داروهایی تحت عنوان محرک‌ها می‌توانند به کنترل رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشگرانه کودک کمک کنند و سطح توجه را افزایش دهند.

این داروها عبارتند از:

• دگزا متیل فنیدات (Focalin)
• دکستروآمفتامین (Adderall, Dexedrine)
• لیسدکس ‌آمفتامین (Vyvanse)
• متیل آمفتامین (Concerta, Daytrana, Metadate, Methylin, Ritalin, Quillivant)

درمان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز

داروهای محرک برای همه افراد مبتلا به ADHD موثر واقع نمی‌شود. داروهای غیر محرک ممکن است برای افراد بالای ۶ سال تجویز شوند. این داروها شامل موارد زیر است:

• آتوموکستین (Strattera)
• کلونیدین (کاپوی)
• گوان‌‌فاسین (Intuniv)

مکمل‌های غذایی حاوی امگا ۳

مکمل‌های غذایی حاوی امگا ۳ در بهبود این اختلال نکات مثبتی نشان داده‌اند. وایارین، یک مکمل غیر دارویی حاوی امگا ۳ است، که تنها با نسخه قابل تهیه از داروخانه است.

آموزش‌های رفتاری

آموزش ویژه کمک می‌کند تا کودک در مدرسه درس بخواند. داشتن ساختار و یک روال ثابت می‌تواند به بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD کمک کند. اصلاح رفتار، روش‌هایی را برای جایگزینی رفتارهای بد با رفتار خوب آموزش می‌دهد.

مشاوره

روان درمانی (مشاوره) می‌تواند به فرد مبتلا به ADHD کمک کند تا شیوه‌های بهتر برای کنترل احساسات و ناامیدی خود را یاد بگیرد. همچنین می‌تواند به بهبود اعتماد به نفس آنها کمک کند. مشاوره همچنین ممکن است به اعضای خانواده کمک کند که کودک یا بزرگسالان مبتلا به ADHD را درک کنند. آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌تواند رفتارهایی مانند رعایت نوبت و همکاری را به کودک بیاموزد.

درمان عدم تمرکز با نوروفیدبک

نوروفیدبک یک روش درمانی موثر است که در آن مغز به کمک فیدبک‌هایی که به آن داده می‌شود، عملکرد خودش را تنظیم می‌کند. این فیدبک‌ها در قالت صوت یا تصویر با استفاده از یک برنامه کامپیوتری به فرد داده می‌شود.

روش درمان عدم تمرکز با نوروفیدبک به این صورت است که در ابتدا الکترودهایی بر روی پوست سر فرد بیمار قرار داده می‌شود. پس از ثبت امواج الکتریکی مغز، به فرد بازخورد داده می‌شود که چه خود تنظیمی برای درمان عدم تمرکز باید انجام بدهد.

چگونه اختلال بیش فعالی را کنترل کنیم؟

در اینجا نکاتی برای کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD ارائه می‌شود تا بیماری خود را در حالت سازمان یافته نگه دارند:

کنترل بیش فعالی و عدم تمرکز در کودکان

والدین و معلمان می‌توانند به بچه‌هایی که دچار ADHD یا عدم تمرکز و بیش فعالی می‌شوند، با ابزارهایی مانند موارد زیر برای کنترل بیماری و پیگیری مسیر درمان کمک کنند:

• هنگام صحبت کردن با کودک، از سپردن چند وظیفه در یک زمان به کودک اجتناب کنید.
• هنگام ارائه دستورالعمل‌ها با کودک تماس چشمی برقرار کنید و چند دقیقه در هر روز را برای ستایش فرزند خود کنار بگذارید.
• با معلمان و مراقبان کودک برای شناسایی زود هنگام مشکلات همکاری کنید، تا تاثیر این اختلال بر زندگی کودک را کاهش دهید.
• مقاوم باشید. نگه داشتن یک روال و یک برنامه ثابت در هر روز. روال زندگی روزانه کودک از زمان بیدار شدن تا زمان خواب را مانند روز قبل نگه دارید. از جمله زمان انجام تکالیف، بازی در فضای باز و فعالیت‌های داخل خانه.
• برنامه روزانه کودک را روی یخچال، فریزر یا روی یک تابلو اعلانات در آشپزخانه نصب کنید. تغییرات در برنامه را تا آنجا که ممکن است با اجتناب از هر گونه پیچیدگی و به ساده‌ترین روش ممکن در این برنامه بنویسید.
• سازماندهی آیتم‌های روزانه. مکانی مشخص برای همه چیز داشته باشید و همه چیز را در جای خود نگه دارید. این موارد شامل لباس، کوله پشتی و اسباب بازی است.
• از یک سازمان‌دهنده برای تکالیف و دفتر کودک استفاده کنید. از سازمانده‌ها برای مواد و لوازم مدرسه استفاده کنید. نوشتن کلیه کارهایی که در روز به عهده کودک قرار داده شده‌اند و آوردن کتاب‌های لازم را به کودک تاکید کنید.
• ثابت قدم و شفاف باشید. کودکان مبتلا به ADHD نیازمند قوانین ثابتی هستند که بتوانند درک و پیگیری کنند.
• زمانی که کودک قوانین را دنبال می‌کند او را تحسین کنید یا به او پاداش دهید. کودکان مبتلا به ADHD اغلب انتقاد را می‌پذیرند و منتظر انتقاد هستند. به دنبال رفتار خوب کودک باشید و آن را تحسین کنید.

کنترل بیش فعالی در بزرگسالان

یک مشاور یا درمانگر حرفه‌ای می‌تواند به یک بزرگسال مبتلا به ADHD کمک کند که یاد بگیرد چگونه زندگی خود را با ابزارهایی نظیر موارد زیر سازماندهی کند. این موارد عبارتند از:

• حفظ روال‌ها
• ایجاد فهرستی برای وظایف و فعالیت‌های مختلف
• استفاده از تقویم برای برنامه‌ریزی حوادث
• استفاده از یادداشت‌های یادآور
• اختصاص یک مکان ویژه برای کلید‌ها، صورتحساب‌ها و پرونده‌ها
• کارهای بزرگ را به مرحله‌های قابل کنترل و کوچکتر تقسیم کنید، به طوری که تکمیل هر بخش از کار، یک حس موفقیت را برای شما ایجاد کند.

نکاتی جهت پیشگیری از ADHD یا اختلال نقص توجه

برای کمک به کاهش خطر ابتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی در کودکان انجام موارد زیر ممکن است مفید باشد:

• در دوران بارداری از هر چیزی که می‌تواند بر رشد جنین تاثیر بگذارد اجتناب شود. به عنوان مثال، از داروهای تفریحی یا سیگار استفاده نکنید.
• محافظت از کودک در برابر تماس با آلاینده‌ها و سموم، از جمله دود سیگار و رنگ‌های سربی (در برخی از ساختمان‌های قدیمی یافت می‌شود).
• محدود کردن زمانی که کودک به مانیتور نگاه می‌کند یا تلویزیون تماشا می‌کند. اگرچه هنوز اثبات نشده است، جلوگیری از قرار گرفتن بیش از حد کودک در معرض تلویزیون و بازی‌های ویدئویی در پنج سال اول زندگی، کار عاقلانه‌ای است.